Pomoc społeczna umożliwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych osobom i rodzinom, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.
W systemie pomocy społecznej przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszony o:
– miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych,
– składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie społeczne określone w odrębnych przepisach,
– kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:
a)     osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
b)     cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
– na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością o której mowa w art. 159 ust.1 pkt 1 lit. c lub d lub art. 186 ust. 1 pkt 3 ustaw z dnia 12 grudnia 2013r  o cudzoziemcach lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
– na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany – w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego,  
c)     mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejski Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin, posiadających prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

     Osoba lub rodzina, ubiegająca się o pomoc społeczną, może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

     Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o art. 8 ustawy o pomocy społecznej.
Od dnia 1 października 2012 r. dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nie przekraczający kwoty 542 zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwota 456 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.

Pomoc społeczna polega w szczególności na:

– przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,
– pracy socjalnej,
– prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
– analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
– realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb,
– rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy.

Główne cele pomocy społecznej:

– wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie
– w miarę możliwości – do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka,
– zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej
– dla osób i rodzin nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym
i osobom niepełnosprawnym,
– zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym dysfunkcjami, w szczególności przeżywającymi trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczej,
– integracja ze środowiskiem lokalnym osób i rodzin zagrożonych i wykluczonych społecznie,
– stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie.

Kryteria przyznawania świadczeń:

Pomocy społecznej udziela się z powodu (art. 7 ustawy o pomocy społecznej):
1.     ubóstwa,
2.     sieroctwa,
3.     bezdomności,
4.     bezrobocia,
5.     niepełnosprawności,
6.     długotrwałej lub ciężkiej choroby,
7.    przemocy w rodzinie,
1.     potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi
8.     potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
9.    bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
10.    trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt,
11.    trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
12.     alkoholizmu lub narkomanii,
13.     zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
14.    klęski żywiołowej lub ekologicznej.

     Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o art. 8 ustawy o pomocy społecznej.   
Od dnia 1 października 2018 r. dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nie przekraczający kwoty 701 zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwota 528 zł., przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/ w okoliczności od pkt.2-14.

     Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności (art. 13 ustawy o pomocy społecznej) nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Powyższe przepisy nie dotyczą osób odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.   

     Osoba lub rodzina, ubiegająca się o pomoc społeczną, może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia i usługi:

1.  Świadczenia pieniężne:

– zasiłek stały,
– zasiłek okresowy,
– zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
– zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
– pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki
– świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust.1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013r o cudzoziemcach,
– wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd,

2.     Świadczenia niepieniężne:
– praca socjalna,
– bilet kredytowany,
– składki na ubezpieczenie zdrowotne,
– składki na ubezpieczenia społeczne,
– pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
– sprawienie pogrzebu,
– poradnictwo specjalistyczne,
– interwencja kryzysowa,
– schronienie,
– posiłek,
– niezbędne ubranie,
– usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,
– specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
– mieszkanie chronione,
– pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
– pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych.